Deze droom droomde ik een paar maanden, misschien een jaar, nadat mijn vader was overleden.

Ik zit met mijn vader in een witte kever, ik rijd.
Mijn vader zit klein en ineengedoken naast me.
Hij kon niet meer rijden en wilde dat ik het stuur overnam.

We komen bij een prachtig landgoed. De weg kronkelt zich langs heuvelachtige grasvelden. Alles is wit, het gras, de gebouwen. Behalve de lichtgrijze weg waar we op rijden.
Overal op het landgoed staan witte paviljoenen vol glas.
Bij een, bovenop een heuvel, staat mijn moeder.
We rijden naar haar toe, ze opent de deur voor mijn vader en zegt: ‘Daar ben je dan. Welkom.’
Ze helpt hem uit de auto.
Ik stap ook uit en samen brengen we Vader het pad op naar de ingang van het paviljoen. Ieder aan een kant, we ondersteunen hem zoals we hem vaak hebben ondersteund, hij kan niet zelfstandig lopen. Achter de glazen deur staat een bed. We helpen hem erop. Ik weet dat hij liggend in dit bed langzaam beter zal worden. Mijn moeder zal naast hem zitten. Ik voel dat het goed is
Zonder het uit te spreken weet ik dat zij hier achterblijven en ik weg zal rijden.

Nu ik dit na al die jaren opschrijf voel ik in mijn hart en buik een groot verdriet. Iets dat ik niet voelde nadat ik wakker werd uit de droom. Toen voelde het goed. Ik had mijn vader naar mijn moeder gebracht, zij had al die tijd op hem gewacht. Ik reed nu, ik had het stuur over genomen, ik was baas in eigen leven.
Het was zo duidelijk en zo symbolisch.
Mijn ouders zouden verder gaan en dat gingen ze.
Soms droom ik nog over hen. Ze zijn er weer en ik ben vaak ontdaan dat ze er zo lang niet waren. Waarom hebben jullie niet gebeld? Waarom hebben jullie niets laten horen?

Negentwintig jaar geleden, rond deze tijd 10 uur in de ochtend verliet mijn vader midden in een lach dit leven. Ik had veertig uur bij hem gezeten, gewaakt noemt men dat, aan de zijkant van zijn bed, hij werd om de twee uur omgedraaid en ik draaide mee. De hele tijd praatte ik met hem, mijn broer liet zich niet vinden, zijn oudste zoon, maar zijn oudste dochter die op vakantie was in Amerika en net een natuurpark bezocht had ik weten te bereiken en zij kwam naar Nederland. Ik wilde dat zij onze vader nog leven zou aantreffen dus elke keer als zijn adem stokte, hij ophield met ademen telde ik de seconden dat hij niet ademde en zei ik na 40 seconden: Vader ademen, Lilian komt zo.

Ondertussen verteld ik hem verhalen zoals ik deed toen wij vroeger door de nacht reden, op weg naar huis, iedereen sliep, ik in het midden van de achterbank leunde naar voren en praatte met mijn vader, ik hield hem wakker. Nu terugkijkend denk ik dat dat misschien helemaal niet nodig was, net zomin als het nodig is mij wakker te houden als ik door de nacht rijd maar ook die twee laatste nachten van zijn leven op aarde hield ik hem wakker, ik herinnerde hem aan moppen die we gedeeld hadden en ik weet dat hij wist dat ik daar was. Toen ik hem zei: het lijkt wel een nachtmerrie maakte hij een geluid waaruit ik opmaakte dat hij dat ontkende, nee zei ik dit is geen nachtmerrie, dit is echt. Hij beaamde het.

Al meer dan een jaar kon hij niet meer praten, wat er precies met hem was wisten we niet, Parkinson was de eerste diagnose en ik denk dat dat wel zo’n beetje klopte. Een afsterving van de hersenstam was ons ook gezegd. Het was een enorm pijnlijk proces de man die mijn vader was te zien aftakelen tot er een man was overgebleven die alleen nog maar zitten kon en die naar Schubert luisterde en die lachte om de grappen die ik verzamelde om aan hem te vertellen. Communiceren deden we doordat ik zijn hand pakte en hij erin kneep als het Ja was, één of Nee, 2 keer

In het verzorgingshuis waar hij zat behandelden ze hem, een intelligente man die door anderen een intellectueel genoemd werd maar waar hij zelf om lachte, alsof hij dement was en ze stalen geld uit zijn portemonnee.

Maar terug naar die nachten waarin mijn vader zijn leven voltooide en  ik samen met hem naar zijn einde ging.

Zijn laatste nacht werd ochtend, mijn zus zou rond zeven uur in de ochtend landen en rond acht uur hoorde ik haar aankomen, ze praatte met de nachtwacht en stormde toen de kamer binnen, wij omhelsden elkaar en ik liet haar alleen met onze vader zodat zij nog zeggen kon wat ze wilde zeggen. Ik kon in een bed gaan liggen in een kamer ernaast, veertig uur had ik in een stoel gezeten, nu kon ik mijn lichaam strekken en ik viel meteen in slaap. Rond tien uur maakte mijn zus me wakker. ‘Het gaat gebeuren. Kom.’  We stonden ieder aan een kant van het bed waar onze vader in lag, ik vertelde hoe ik hem wakker had gehouden en hoe ik hem de grappen had verteld waar wij ons hele leven om gelachen hadden. ‘ Heb je hem die ene ook verteld?’ vroeg ze. ‘ Nee zei ik en mijn zus begon met een Gronings accent, waar onze vader altijd om lachen moest, de mop te vertellen.

‘ Hahaha ‘ zei onze vader.

En stierf.

Lieve vader, lieve Koert, jammer dat je maar zo kort in mijn leven was en dankbaar dat je in mijn leven was en mijn vader was. Ik hoop dat je alweer terug bent en anderen blij maakt.

https://gopro.com/v/zPlvNy9o6w2X1

Ik kijk in mijn verleden
Zie het voorbije
Voel de pijn van verlaten zijn
en het verdriet om wat ik liet

Er was eens een oude vrouw, die elke avond bij het vuur met haar kleindochter praatte over het leven. Op een avond vertelde zij het verhaal over de strijd die zich binnen ieder mens afspeelt.
“Mijn kind,” zei zij, die strijd gaat over twee wolven. De eerste wolf heet Kwaad. En dat beslaat alles dat gaat over angst, woede, afgunst, jaloezie, verdriet, hebzucht, arrogantie, zelfmedelijden, schuld, wrok, minderwaardigheid, leugens, valse trots, superioriteit en ego. Deze wolf leeft in ieder mens, hem proberen te negeren heeft geen zin. En blijven zal hij ook altijd, hij hoort bij het leven.”

De wijze vrouw pauzeerde even, en vervolgde haar verhaal. Ze wilde zeker weten dat haar kleindochter goed luisterde, want dit was misschien wel de belangrijkste les die ze de haar wilde meegeven in het leven. Toen zij zag dat het meisje geïnteresseerd naar haar keek, ging ze verder. “De andere wolf heet Goed. En die wolf staat voor vreugde, vrede, hoop, liefde, sereniteit, nederigheid, saamhorigheid, trouw, nederigheid, compassie, vriendelijkheid, waarheid, grootmoedigheid en geloof. Ook deze wolf leeft in ieder mens, al is het soms moeilijk om hem te vinden. Maar blijven zal hij altijd, hij hoort bij het leven.”

De kleine meid dacht even na en vroeg vervolgens: “Maar grootmama, als beide wolven bestaan, en altijd in strijd zijn met elkaar, welke wolf wint dan uiteindelijk?”
De oude vrouw antwoordde eenvoudig: “De wolf die jij voedt.”

Ik zit op de grond op mijn knietjes, voor me ligt een gigantische krant, mijn vader zit in de stoel, hij leest een ander gedeelte van de krant. De krant Trouw of NRC bestaat uit twee delen. Als mijn vader het ene deel uit heeft, geeft hij dat aan mij. Ik ga er op  zitten, mijn ellebogen  op de krant, mijn hoofd in mijn handen en ik lees. Als er een moeilijk woord staat vraag ik hem wat het betekent, ik moet altijd drie keer ‘vader’ zeggen, (zo noemen wij hem) en dan heft hij zijn hoofd op en zegt: Ja? En dan vraag ik hem: wat betekent kiesrecht? Of democratie? Of turbulent? Hij legt het mij altijd geduldig uit. De enige keer dat hij me iets niet goed weet uit te leggen is als ik hem vraag wat ontuchtige handelingen betekent. Lees de zin eens voor, zegt hij. De man pleegde ontuchtige handelingen bij het meisje, lees ik. Vraag dat maar aan je moeder, zegt hij.
Tot mijn vader niet meer kan praten blijf ik hem vragen stellen over de wereld. Als ik dingen (die gebeuren) niet snap vraag ik het aan hem: vader, wat betekent dat precies, of vader, hoe komt dat? Of, vader waarom gebeurt dat.
Nog steeds betrap ik mij er soms op dat bij onduidelijkheden in de wereld ik vaak denk: dit zou ik nou eens graag aan mijn vader vragen, die zou het me precies kunnen uitleggen.